Сдам Сам

ПОЛЕЗНОЕ


КАТЕГОРИИ







Йэнбирзин И.Б (Зианбердин И.Б)





З - 59

Йэнбирзин И.Б (Зианбердин И.Б)

З 59 Фэлсэфэ (Философия) – Офе, 2020 йыл. Том II.Беренсе олеш–115 бит.

Башкорт фэлсэфэhе тарихы буйынса тэуге китаптынг икенсе томынынг беренсе олеше.

Фэлсэфэ – йэмгиэт ангынынг, донъяга дойом карашты hэм кешененг донъялагы тоткан урынын, кеше менэн донъя араhындагы бэйлэнештэрзе ойрэнеугэ юнэлтелгэн, торелер. Фэлсэфэ, тимэк, ныклап уйлап тозелгэн донъяуи караштар булып сыга. Башкортостанда бындай донъяуи караштарзынг тарихы бармы? Ундай тарих булмаhа нисек уларзы аякка бастырырга? Тап ошо hораузарга яуап бирергэ тырышам да инде мин был китабымда.

УДК - 1(091);

ББК- 87.3(2Рәс.Баш);

© Зианбердин И.Б., 2020

I. Уишектамак (Стэрлетамак) кургандары аксалары.

1). Гэрэп язмалы беренсе комеш акса. Хэлиф Гэли хэзрэт hуктырткан.

Язмаларзынг янгыраштары: «….Гадад галлами арга вэ вэлэдалh ла вэ сид Гли…»; «Асм Алh гаирми амлу Алh ла аслам слh ал Мсар вэ Амсар вэ мслм…»; «…вэ рсла Алh гад бhиа алгд hм …»; «Ла Алh ала Алh Мхмд рсул Алh…».
Хэзерге эзэби башкорт телендэ: «Дадсыhы рабби гэллэмин вэ вэлэде Аллаhтынг, лэ вэ сэид Гэли…» и «Лэ Аллаh эла Аллаh, Мохэмэт рэсул Аллаh».
Гэли хэзрэт, йэки Абу́ль-Ха́сан Али́ ибн Абу́ Та́либ аль-Кураши́ (Али ибн Абу Талиб - 17 марта 599 — 24 января 661) — гэрэп хэлифэтененг куренекле дэулэт эшмэкэрзэрененг береhе. Мохэмэт (г.и.с) пэйгэмбэргэ ике генэ туган, унынг кейэуе. Пэйгэмбэрзенг аркадашы, дуртенсе хэлиф (656-661-нсе йылдарза).

2). Гэрэп hэм уйгыр язмалы икенсе комеш акса. Кари Бакра хан hуктырткан..
Язмаларзынг янгыраштары:
«… вэ кгн трг вэ збт Бкри кн вэ ср…. Кари хагн бз ал мслмн…» и «Ла Алh ала Алh, Мхмд рсул Алh…».
Хэзерге эзэби башкорт телендэ:
«...вэ каганы торектэрзенг вэ забыт итеусеhе Бакрэ хан вэ сар…Кара каган без инде мосолман…» hэм «Лэ Аллаh элэ Аллаh Мохэммэт рэсул Аллаh…».

Искэртмэ: Караханлылар дэулэтенэ нигез hалыусы Сатук БограКарахан (915-955 –нсе йылдар). Был хан тураhында Джамала Карши ошолай язып калдырган: «Сатук Бугра-хан ал Муджахид Абд ал Карим ибн Базир Арслан-хан ибн Тангла [Билга] Бахур [Нахур] Кадр-хан. Токомы Афрасиаб ибн Пушанг ибн Алп ибн Рисиман дан килэлер», «ул, Гэбделмалик ибн Нух эс-Самани дэуерендэ, исламды кабул иткэн тэуге торки хакимдарзандыр. 3). Гэрэп язмалы алтын акса. Булан каган hуктырткан.
Язмаларзынг янгыраштары:
«Мхмд рслалh арслвалиэ вэ кн Блн вэ ар тгрд гли…улуг…»;: «Вэ рсла Алh гад бhиа алгд hм…»: «Ла алh ала Алh».
Хэзерге эзэби башкорт телендэ:
«Мохэмэд рэсулаллаhтынг рэсуле вэлизенг вэ каган Булан вэ ире Тогармдынг гэли…улуг…»; «Вэ рэсулаллаh кото (hэм) бэhе (шул) коттонг»; «Лэ Аллаh ала Аллаh».
Искэртмэ: Булан – хазар каганы, Конбайыш торек каганы Корт ибн Гостандынг улылыр. Якынса хакимлык итеу дэуере милэд буйынса 688-738-нсе йылдарга тура килэлер. Саклау йыгаhы (хэзерге Мингзэлэ йылгаhы) янындагы hугышта гэрэп гэскэре башлыгы Мэруэн ибн Мохэмэттэн енгелгэненэн hунг, милэд буйынса 733-нсе йылда, исламды кабул итергэ мэжбур булалыр. Куреуебезсэ аксалар 599-955-нсе йылдар арауыгында сукелгэндэр булып сыктылар. Аксаларзагы язмаларза Уишектамак зыяратында ерлэнгэн мэрхумдэр Булан каган осорындагы хазар иле мосолмандары булып сыктылар. Тикшеренеусе П.Ф.Ищериков ошолай тип яза - «Мэйеттэр баштары менэн конбатышка карап кумелгэндэр. Улар йэ кендек йэ кукрэк тэрэнлегендэге кэберзэргэ ерлэнгэндэр». Был ислам ерлэу йолаларына тура кмлэ. Ирзэр кэбере кендек тэрэнлегендэ, катындар кэбере кукрэк тэрэнлегендэ.

II. Ырымбур олкэhе Тук-Соран йылгалары арауыгындагы Тубэнге Кунакбай (Калкаман) ауылындагы, куфи язмалы, кэбер ташы.

Язманынг янгырашы – «Мркэид 81-нчи хил. Гилмн Симмн угли».

Хэзерге эзэби башкорт телендэге янгырашы – «Мэркэт. 81-нсе йыл. Гилман Симмон улы».

Искэртмэ: 81-нсе hижриэти йыл милэди 700-нсе йылга тура килэлер.

Икенсе бит.

«Хазарзар шэйхе hэм имамы Гэбделтаhир ибн Гэбделрахман

Эл Борйэни рэхмэт эйлэhен Аллаh унынг мэсет гэмэлдэренэ

Вэ ошо кэмей барыусы, англайышлы

Кемдэрзенгдер тэбиги кэртэлэренэ карамай бойек ант биргэн

Тынглаусы осен урнэк итеп бирелеусе азаккы котолыу юлылыр».

Искэртмэ №2: Кулъязманынг икенсе битененг hузлеге.

1. «Ал фи ал ших ал амам Гбдлтаhр бн Гбдлрхман\\Хазарзар шэйхе hэм имамы Гэбделтаhир Гэбделрахман улы». Кульязманы кусереп языусылар хазар этнонимын «хазар\\бер менг» тигэн hан менэн бутап, уны уз вакыттарында кулланылган «фи\\бер менг» hузе менэн алмаштыргандар.

2. «Ал Бржани рхталh глимагти гамлен\\Борйэнизенг гилми гэмэлдэренэ йэн тыныслыгы бирhен Аллаh».

3. «У hи тнксми али ксмин лфзти у мэгуити\\Вэ ошо кэмей барыусы анык hэм англайышлы».

4. «Фалан зити мнhа тнксми али ксминэн\\ Фэлэн тэбиги кэртэлэре бойек ант ителгэн».

5. Смагти у киасити халсма гити мнhа\\Тынглаусы вэ урнэк итеп бирелеусе азаккы котолоу

Осенсе бит.

Бер янгыз вэ йомартгэмэл киаси тыйылган

Дини мэзhэб хезмэтсененг вэрухи Hтыйылган тэжрибэлек

Ысынбарлыкты якшыга юрау молкэти гэмэл вэтынглай белеу hэлэте

Гэли токомдан килеусе тормыш, тынгла, олкэлэргэ буленештенг эууэл

Хороф хэбэрлэу исемен бер янгызынынг фэкэт вэ ул.

Дуртенсе бит.

Яратылышка караусы гасырбер янгызы шулай итеу бакса хорефтэн

Хэбэр вэ ошолай олкэлэргэ буленештенг эууэлсагын тынгла

Ауырлык зирэклектэн ауырлыктан hойлэп бирелгэн рух булмаганды

Hугыш-мугыштан, зарар эшлэргэ котортоузан тынглау эhэмиэтенэн

Эстаглы ноток тынгла окшарга тырышыу язылган менэн белеп тороусы эстаг hузен

Бишенсе бит

Фи ктабти балклм у ал шалш алмсахбти нгун

Хрни зир бгшрти агхрти зир бсхбтин

Гширти у ал рабх ал гмра блти нгу бгт hна

Бhна агкабат hза бhза у ал гамс

Ал тгдити нгу зhбнк бзнидаг аз хубнг

Алтынсы бит

Нида у ал садс ал зрфти нгу жлст балмсхбт

Агжлст фи ал мсхбт у ал сбх заидт нгу

hл зитуба эмаг хула зирфагми у гкули тми

У лфх бали шhида у ал шас ал тхррити нгу багги

У амг аг фраг абг у амг у ал шани мн улhа мгани

Етенсе бит

Аиза ахр hа ал бтраг ал Гаити нгу срт мн

Албмрт али ал гуфти игни абтрак сирг мн

Ал бсрт фи музги й ал шани лбтин ас хбнс

Гкули тгали фажтнбу алр жсмн ал аванан.

Hигезенсе бит.

Аг ал нэг hуала у шана у хтм мн фзт

У игрф бсгти у зх ал нг мгани ав ал шалш

Ал тбгиз нгу шрбт мн алмаг аг бз ал маг

У хзт мн алр раhмиаг бгзалр раhми

У игрф бсгт у зх ал бгз магани.

Тугызынсы бит.

У ал рбг бмгни фи гкули гфи аза нудин

Ал слут мни ума ал жмгти аг фи иума ал жмгти

У ал гмс загдт нгу ма жагни мн азд

Агма жагни ахд у ихрф банhалуа скгт

Лм ингл ал мгни ал асли у ал шалш али улhа

Унынсы бит.

Хзиан ахд hга ал ншhаг ал гаити нгу срт

Мн ал бсрт али ал гуфти игни антhаг сирг

Мн ал бсрт али ал гуфти у ал шани бмгни мх

У hу клил гкули тгали у изхгми кутали

Кутгми у гкули тгали у ал таг глуа амуа лhм

Ун беренсе бит.

Али аму ал гми аг мh аму ал гми у ма ал шбиз лг

У алр абх фи вэлhэ мгниан ахр hма ал зрфити

У ал зрфити хлул ал шиги фи

Бмагаза мшал ал хкикти нгу ал маг фи ал гуз у ал мал

Фи ал гис у мшал ал мхбз нгу ал алал мхбз нгу

Нгат фи ал сдк ал нгат фи ал сдк.

Ун икенсе бит.

У алр абх фи вэлhэ мгниан ахр hма ал зрфити

Бмагаза мшал ал хкикти нгу ал маг фи ал гуз у ал мал

Фи ал гис у мшал ал мхбз нгу ал алал мхбз нгу

Нгат фи ал сдк ал нгат фи ал сдк

Ун осенсе бит.

Гма ал ан ал hалг фи ал гнб у ал шани бзгни гли

У hу клил гкули тгали у лэ сангми фи жзух

Ал ихлаг гли жзух ал нгл у ал гамс

Ал амам у лhа мган ахр hа ал тглиг нгуал мал

Лзид у ал шани ал тгсис нгу ал угбалу алфс.

Ун дуртенсе бит.

У ал шалш ал тхлил нгу зрбт зидан ал тагдиб

У ал рабх бмгни гн аза ал шмгл мх ал кулгкухи

Тми кал ал нин гфр у алзин амнуа аг гн алзин

Амнуа халгас загдт гкули тми здф

Лгмиаг рдфгми у ал садс бмгни бгд гкули.

Ун бишенсе бит.

Тгали ал кми ал слут лд луг ал шмс аг бхрд луг

Шмс у ал сбх бмгни ал фир гкули тгали ал

Ихбилиhа лу ктhа аг хир у ктhа у ал садс рэбба

У hи ал тклил вэлhа сдрал глами у тзтс басми ал сабх.

Нгрт мусуфти нгу руби ржал грими лкити у ал

Ун бишенсе бит.

Гли у hи ала стглаг нгу зид гли ал стх у глии дин

У ал шамн вэ hи ал бхд у ал мгба у зт нгу

Рмит ал сhми гн ал кус аг тгба у зсмhми гн

Ал кус каи за аз акбт блгни гн зир хдин

Фгхнат тхба у згни хдин у ал тасх ал гафи

Ун алтынсы бит.

У лhа мгниан ахд hгма ал тшбин нгу зиргаласд

Тшбиhэ мзбаз иалшгбагти ал тг кика у ал шани загбт

Гкули тмилис гмшлэ шигуун аг лис мшли шиги

У ал гагшр мн у ал гади гшр мнз у hмала бтраг

Ал фаити фи алзман ал мази нгу марг итэ мн

Ун етенсе бит.

Мх ал шат у ал шалн гшр у ваксми нгу у аллh

Ал фглн гза у ал рабх гшр таг ал ксми нгу тааллаh

Ал фглн гза у багэ нгу баллh ал фглн гза валга

Мс гшр хаша у ал садс гшр хла валсабх

Гшр гди у hи алашнаг у мгни ала стшнаг.

Ун hигезенсе бит.

У мнз иума ал гбмгти аг абтраг грми ругити мн у мнз иума

Ал жмгти у ал шани гшр хти вэлhа мгниан ахд hга

Ал нтhаг ал фаити нгу аглт ал смгти хти рагсhа

Аг антhаг агли али рагсhа у ал шани жмгни мх

У hу гшир нгу жагни ал мхбах хти ал шатаг

Ун тугызынсы бит.

hу ахрах ал шиги гмд хлфиэ ал авэл нгу мажагни

Ал кума хаша зир у грг зир у хлаз ир ал нух

Ал шани мн шашти гшр нкга хруф тнсб ала смни

Вэтрфг ал хбр у hи стти а хрф анн у аннуhга

Ал тхкик нгу анн зиран кагми у блгни ан зиран.

Егерменсе бит.

Заhб у ганн ал тшби нгу ганн зиран ала тсру

Тшбиhан мхбаз иаан у улги ала стрраг нгу мажаг

Ни гмр улгин зиран хазр ала стр раг hуан

Итушит бин ал глмин ал мтфа ир ин балнхи вала

Шбат вэлит тгмни нгу лит зиран мнтлк у мгни.

Егерме беренсе бит.

Атхмнни тлб хсул ал шигги шуагуу ган мггна авэмгтнган

Фа лмггин нгу лит зиран кагуума у ал мгтнх нгу лит

Зиран тагру вэлгл лтржи нгу лгл зиран кагууми

Алтржи истхгл фи ал мггин фкт гкули туи лхл

Али игдш бхд злг амра у гкули тгали лхл

Егерме икенсе бит.

Ал сагти криб у ангма смит hзэ ал круф

Груф ал мшбhти балфгл лгунhа гли шлшти

Ахрф фса грэ у фтха у ахр hагма фтха хр

Ал фгл у ужух мгни ал фха фи гл у ахдт

Мнhа гма ан ал фхл ирфх у инсб фхзлг.

Егерме осенсе бит.

hи трфх у тнсб лмшабтhла ал фгл мн hзэ

Аллу жуэ ал нух ал шалн мн лшт гшр нуга

Хрфан трфган аласми у тнсбан алби

У hмма у ла нгу мазид кагма у лар хбл

Хазран у имми маг у алг ал мш бhинн.

Егерме дуртенсе бит.

Блисмн хин мтглк мр мшбhтин ан мавла

Лмхни у малмнхи алгал у ал рхул гли ал мгрфн

Валигрт у гли ал мбдаг у ал хбр у дхул албаг

Гни хбр hагми ан лис гзлг у ал нух

Ал рабх мн шлшти гшр нуга груф тнсб.

Егерме бишенсе бит.

Ал асми ал мфрд фкт у hи сбгти агрф ахд hа алуава

Жгни мх нгу астуг ал маг у ал гшбти ал мфгул

Мги hу ал мзгур бгр ал вал валга гнти бмгни мх

Лмса хбти мггул фгл вала ала стшнаг нгу

Ни ал куми алла зидан у мгни ала штнаг ахраж.

Егерме алтынсы бит.

Ал шигги гмл дхл фии хирэ фкд ахр бхт зиран мн

Ал мгбги у на нгу иаржал у иагбдалла у иа хир амн

Бз ид у а иа нгу а иржлан у hиа нгу hиа ржла

…и нгу аг ржлан у ал hмзт нгу аржал у hзэ

Ал хмсти ал ндаг у мгни ал мнадг hу ал мтлуб.

Егерме етенсе бит.

Клибгрф нагб мнабад гуал фзан нгу

Иазиран ау ткриран нгу иусф агрз гн hз

Вэна аухтсстэ бан инадг бhа ал криб валбгид

Вэ ал матуст дуна хуа тhа у иав hна у згта

Ал мнадг ал бгид ваг у алhмзт ал мнадг.

Егерме hигезенсе бит.

Ал криб лкн ал hмзт ала крб фаг ал мнадг

Алмтусст ал нух ал гамс мн шлшти гшр нуган

Хруфа тбнсб ал фгл ал мзарх у hи арбгти ахрф

Ан у лн ги у ази мшалн нгу аухиббан

Икуми зируу у лн лтаг гир ан нхи нгу лн изрб.

Егерме тугызынсы бит.

Зир угкули тгили а бхр аларз хти иагзин

Алби у лна хрфан лнхи нгу алуан улги лн аблх

Лтдг гир ал нхи фи ал мсткбл у кал бхз hми ли нфиан

Абриа у hи ал мутзлти у гли ал тглил нгу жгтг гли ткуми

Мхнаэ малган макбли сббан ал мабхдэ нгу аслмт

Утызынсы бит.

Гли адхл ал бннти фигун ал аслами сббалд хулн

Ал хбннти у азн ал жуаб у ал хбзаг гкулг лмнкал

Анна атиг азн агрмг ал нух ал садмл мн

Шлшти гшр нуга хруф тгбзма ал фгл алмхарх у hи

Хмзти ахрф ан ал шрт у ал хбзаг нгуан ттр мни

Утыз беренсе бит.

Агрмг улма нгу лма изрб у лмэ нклт мгни ал тзарх

Мазиа у тнфиэ у алмагзлг нгу ал маизб у алма

Аламр нгу лимз баламр hу тлб ал фхл ула

Ал нhи нгу ал тзрб у алнhи тлб трг ал фгл ал нух

Ал сабх мн шлшти гшр нуга асмаг тхбз гла а ла фгал

Утыз икенсе бит.

Жгни ан игни ал шрт у ал хбзах ухи тсмтуи асмаг

Икулун асмагуу мнку сатух ахр hа мн нгу мн

Игрмни агрмэ уаг нгу аииhми ирмни агрма ума

Нгу матзх азэх умти хлз манн нгу мти ттрни

Ахрнаи усhма нгу мhма тгрни азрни уаин ал зрф.

Утыз осенсе бит.

Ал мган нгу аин тэгуррэби би уанни нгу анни таэггул

Аэггулэ у хишма нгу хишма тзэ hабрэ азэ аhбэ уазма нгу

Азма тфгл афгл уалфх ал шамн мн шлшти гшр

Нуга асмаг тнзб гли алтмз асмагн н грат вэhи

Ал бгти асмаг аулhа гшртуу агар губбтэ мх ахр.

Утыз дуртенсе бит.

Ауашнин али тсгти нгу ахр гшр др hма уашнин

Гшрат динарану фи ал мфрд ал мзгур у ахруу у фи

Ал мшнат ашнтан фhу жар гли ал киас ал мшhур

Ума фукhэ али ал гшрт хир жар гли ал киас ал мшhур.

Утыз бишенсе бит.

Нгу шлшти башбат алтаг ал гзгл али гшрт у шлш бгзф

Алтаг ал гугнш али гшрт гкули сгрhа глhма сбх

Лиалу шгманити аиама у тргиб ал мзгр ахд гшр

Ржла у ашни гшр ржлан гли ал киас ал мшhур

У тргиб алмуг нг ахрг гшрт

глhма сбх

Лиалу шгманити аиама у тргиб ал мзгр ахд гшр

Ржла у ашни гшр ржлан гли ал киас ал мшhур

У тргиб алмуг нг ахрг гшрт

Утыз алтынсы бит.

Гшрт амргт башбат алтаг жар гли ал киас

Ал мшhур у шлшти гшр жла у ар бхти гшр ржублан

Али гшрин ржублан башбат алтаг фи ал мзгр гли

Гифр ал киас ал мшhур у шлшн гшрт амргтэн у арбх

Гшрт амргтн али гшрин амргтэн бгз ф ал таг

Утыз етенсе бит.

Фи ал мгуни гли хир ал киас ал мшhур у мугаиизи алшлти

Али ал хшрт мхфузуу мхбмухуу нгу шлшт ржал у шлн

Нсутээ у мугаииз ахр гшр али тсхэтээ у шхин

Мнэсубуу мфрд нгу ахара гашара рхблан у ашни гшр

Ржулан у шлшт гшр ражулан у муг ншэ ахзд дшд амргэт

Утыз hигезенсе бит.

Вэ ашнта гшрт амргэт у шлш гшрэт мрагэт али тсх у

Тсгин у хугаиизу магэт у алф у тшинтhга у хбгэ мхфузуу

Мфд нгу магэт ржлэ у магтар жлн у алфа ражлэ

Вэ алафи ражулэ у ал шани гма ал астфhама нгу гма дрhма

Малга у ал шали гаиин нгу эин ржулан гнди у ал рабх.

Утыз тугызынсы бит.

Гза нгу гнди гзад а hма ал нух ал тасух мн шлшти гшр

Нуга гагату тусмми асмаг алафгал бгзhатир фх

Вэ бгзhа тнсб у hи тсх гагатэ ал нсбт мhм

Стту гагат аулhа рууаиэра нгу руид зиранаг

Амэhлээу у блh зиран агдагэну днгр.

Кыркынсы бит

Нгу ду бнг зиран агхузэ зиран у глиг нгу глиг зиран

Аг алэзамэа зира у нгу hа зиран аг хузэ зиран

Вэ хиhhлэ нгу хиhл ашшр ираг аиэт ашшр ид у ал рфэг мбтраг

Зhа шлшти гагат hиhагт зируу

Аг бхр зируу у штан нгу штаан зиру гмру

Амэhлээу у блh зиран агдагэну днгр.

Кыркынсы бит

Нгу ду бнг зиран агхузэ зиран у глиг нгу глиг зиран

Аг алэзамэа зира у нгу hа зиран аг хузэ зиран

Вэ хиhhлэ нгу хиhл ашшр ираг аиэт ашшр ид у ал рфэг мбтраг

Зhа шлшти гагат hиhагт зируу

Аг бхр зируу у штан нгу штаан зиру гмру

Амэhлээу у блh зиран агдагэну днгр.

Кыркынсы бит

Бмгни афтр ка у сркан нгу сркан зираг срх

Зир ал нух алга гшр мн нуган ала фгал

Ал нкмти у hи алти трфх аласма у тнсб ал нхбруhи

Шлшти гшр фглан у аннгма сугммиатэ ала фгал ал наксти

Ал ззэ лма иатумма ал глама балха гл блихтаг али.

Ал нкмти у hи алти трфх аласма у тнсб ал нхбруhи

Шлшти гшр фглан у аннгма сугммиатэ ала фгал ал наксти

Ал ззэ лма иатумма ал глама балха гл блихтаг али.

Кыркынсы бит

Хбр мнсуб флhза сатгиатэ ала фгал ал наксти ала

Вэлган нгу ган зидуу кагхман вэлhа мганэ ахрhа

Бмгни аластма ргкули тги тги у ган аллh глиман хгига

Гкули хги ван ган зу гсрт фнзрт али мисрт

Кыркынсы бит

Вэ ал шалш бмгни ала нткал гкули тгали у ган мн

Ал гафрин жгни сар мн ал гфрин у ал рабх

Бмгни ал мази нгу ган зир гниааан у ал гамс зидт

Гкули тги гиф нглми мн ган фи ал маhр сбиаан у сал

Нгу сар ал магу hуаагэн у асбх нгу асбх зируу гниаан.

Кырк дуртенсе бит.

Вэ амси нгу амси зируу нагман у азги нгу азги

Зируу рагбан узл нгу зл зируу фкиран у бат

Нгу бат зируу муруран у мазал нгу мазал аламир

Мсбрууран у мабрг нгу мабрг зируу гниан у мафтги

Нгу мафтги зируу кагман у маанфг нгу ма анфг

Кырк бишенсе бит.

Зируу кагга у мадама нгу мадама зируу григман улис

Нгу лис зируу…нгилан у маигрф мнhа гзалг

Ал нух ал гади гшр мн шлшти гшр гуган афгал туси

Афгал ал мкарбт у hи трфх асгман фи ткрир хсрр

Кырк алтынсы бит.

Мнсуб у hи арбгти сhт афгал ахзhагси нгу гси зирган игна игни криб зир

Ал грух мзаэ ал тмх нгу гси ан игрх зир

Ал грух мзаэ ал тмх нгу гси ан игрх зир

Вэ ал шани гад нгу гад зиран игрх у ал рабх

Кырк алтынсы бит.

Саг у фhшл бгс фи алума у ал ггма нгу саг

Ал ржл гмр усаг ал мртд авшг нгу авшг зир

Ан игрх ал нух ал шани гшр нуган афгал ал мрх

Вэалзма у анhа трфх асма жнсэ ал мугаррфу блами

Ал тгриф у ал мгсус балмрх у адзма иузэ гарэбгдэ

Кырк алтынсы бит.

Вэ hи арбгд афгал ал аввл нгма нгу нгма ал ржл

Зируу у ал шани усгэра нгу бс алржл гмр у алша

Лш гббза у hу мшл нгма фи ал мрх у аггма нгу хббз

Ал ржалу зир у хббз ал мргт hнду у алрабг саг

Вэ hу мшл бхс ал зма у ал ггма нгу саг ал ржлу

Кырк етенсе бит.

Гмр уснг ал мргт hнрг ал нух ал шлш гшр мн

Шлшти гшр нуган афгал ал шаг у ал икин туссаги

Ба фгал ал клуб у hи ал сбгт глмту у ужрт

Вэ раит у hза ал шлшти ал икин у зннт у хсбтт

Вэ хлту у hзэ ал шлшэт лшг у згмту у hу

Кырк етенсе бит.

Гмр уснг ал мргт hнрг ал нух ал шлш гшр мн

Шлшти гшр нуган афгал ал шаг у ал икин туссаги

Ба фгал ал клуб у hи ал сбгт глмту у ужрт

Вэ раит у hза ал шлшти ал икин у зннт у хсбтт

Вэ хлту у hзэ ал шлшэт лшг у згмту у hу

Кырк етенсе бит.

Гмр уснг ал мргт hнрг ал нух ал шлш гшр мн

Шлшти гшр нуган афгал ал шаг у ал икин туссаги

Ба фгал ал клуб у hи ал сбгт глмту у ужрт

Вэ раит у hза ал шлшти ал икин у зннт у хсбтт

Вэ хлту у hзэ ал шлшэт лшг у згмту у hу.

Илленсе бит.

Мтусст бин ао шг у ал икин у hзт ал сбгэтун

Гллуhэ мтгр итуээ али мфгу лин ал шани мнhмагба

…рт гн алаул у игун фи мнгхр галгруу али ал мфгал

Ала ул нгу хасэбту зиран каигман у глэту зиран

Мкиган у зннт зиран глман угалмату зиран фазила

Илле беренсе бит.

Фазила ул лгит зиран рагбан у ужрт гмран кагран

Узгмт зиран гмрган фалсга гити мнhа азруу

Вэ тсгун гамла у ал киасиат мнhа азруу

Вэ тсгун гамла у ал киасиат мнhа сбгати

Гуамул алаул ал фгл гли ала тлак нгу манраба

Заиэруу гмран узhб зируу у асма ал фагл нгу

Илле икенсе бит.

Зируу зарбуу глама гмран у асма ал мфгул нгу зируу

Мзрубуу глама у ал сфти ал мшhба нгу мрдт

Брэжл хсн у жhа у ал мср нгу аггббни мнарэбу

Зир у гмран у ал мзф у hугл асма аузиф али

Асма азр нгу глама зир у хатма фзти у аласма

Илле икенсе бит.

Алтама нгу ракуд хла у ал мгнуиити мнhа грдан

Рафх ал мбтраг у ал нгбр нгу зируу каигма у рафх ал фагл

Ал мзарх нгу зир у ал гамл фи ал мзах

hу укуга мукх аласма у ал гамл фи ал мбтраг

Вэ ал нгбр hу у hу мгни ал иужр фи.

Урыс кнэзе Владимир аксаhы.

Язмалар юнан хэрефтэре менэн башкарылгандар, hулдан унга укылалар. Язманынг янгырашы – «Пека+бк+hни+hрубн+Мутр». Хэзерге эзэби башкорт телендэ – «Бекляр беге, ханы фэруван (куп hанлы) мутараги (торектэрзенг».

Аксанынг икенсе ягындагы язма нынг янгырашы – «hм+hрубн+асбрга». Хэзерге эзэби башкорт телендэ – «hэм фэруван Себергэ».

hыгымта: Был акса урыс кнэзе Владимирзеке туел!

15-4. Урыс кнэзе Владимирзынг икенсе аксаhы.

Язмалар юнан хэрефтэре менэн башкарылгандар, hулдан унга укылалар. Язманынг янгырашы – «Поткг+пк: hм+дт+мтрга». Хэзерге башкорт телендэ – «Потыглы (сукындырылган) бек hэм дады бар торектэрзенг».

Аксанынг икенсе ягындагы язманынг укылышы – «500+50 кhт». Хэзерге эзэби башкорт телендэ – «550 гад (милэди йыл)».

hыгымта: Акса урыс кнэзе Владимирзыкы тугел!

15-5. Урыс кнэзе Владимирзынг осенсе аксаhы.

Язмалар юнан хэрефтэрен кулланып башкарылгандар, hулдан унга укылалар.

Язманынг янгырашы - «Паhсгараадаэ: адаада пэасан». Хэзерге эзэби башкорт телендэ - «Башкорт дад аткарыусыhы бэжэнэктэрзенг».

Язманынг янгырашы – ««Эагауа+Гаса+Кса: С(а)ран…». Хэзерге эзэби башкорт телендэ – «Яхви (а)кса кесе: сарзынг…».

hыгымта: Был акса урыс кенэзе Владимирзыкы тугел, э Башкорт хандыкы!

Бруно Бонифаций язмаларынан белеуебезсэ, ул бэжэнэктэрзе осраткан вакытында вардегузга hылтана. Ул бит тэузэ урыс кнэзендэ була, шунан hунг гына бэжэнэктэр иленэ юл тота. Тимэк был урыс кнэзененг титулы «вардегуз» булып сыга икэн. Эммэ, «вардегуз» титулын Башкорт хан йоретеуенэн сыгып фекер йореткэндэ, Бруно Бонифаций тап урыс батшаhы Башкорт ханда булган булып сыга тэузэ! Тимэк Башкорт хан менэн кенэз Владимир бер ук шэхес!

Эл-Гарнати Башкорт хан тураhында былай тип язалыр: «Э башкорт халкынынг батшаhы hэр вакыт Румды болгенлеккэ hалып килде. А башкорттарзынг батшаhын Кирали тип атайзар hэм унынг батшалыгы Рум батшаhынынг билэмэлэренэн купкэ зур, гэскэре лэ унунынг hанhыззыр. Унынг иле Рум иленэ егерме конлек юлга кингерэктер. Ул ифранжизэр мэзhэбен тоталыр, сонки унынг бисэhе ифранжилэрзэн, ул ифранжилар иленэ яу саба hэм уларзы эсиргэ алалыр. Бар халыктар за унынг гэскэрененг куплеге айканлы унынг менэн hугышыузан куркаларзыр. Ул минэн, мосолмандарга аракы эсергэ ярамаганын ишеткэс шулай тип эйтте – «Был дорес тугел, сонки бал тэнде сэлэмэтлэндерэ, э куп бисэлек тэнде hэм ангды косhезлэтэ («Путешествие Абу Хамида Аль-Гарнати». М., 1971. Стр. 40-41.)».

Искэртмэ: «Ифранжи мэзhэбе» тип Гарнати франктарзын hэм мадъярзарзынг дине – католик динен атайзыр. Вардегезды сукындырыусы Бруно Бонифаций за католик дине епискобы бит. Эммэ, Киев калаhындагы тэуге сиркэузенг Византия патриархатына карауынан сыгып фекер йореткэндэ, католик дине епископы сукындырhа ла, Башкорт хан нугзар динен тоткан булып сыга икэн.

Иран тарихсыhы Гардизи иhэ былай тип яза – «Башкорт хазарзарзынг югары турэлэрененг береhелер. Ул хазарзар менэн кимактар араhында урынлашкандыр. Унынг 2000 hыбайлы гэскэре барзыр. Хазар каганы Башкортка саклабты кысырыклаhын осен илсе ебэрзе…». (Macartney, 1930, стр. 37). Тарихтан белеуебезсэ Кубандэ Башкорт хандынг хакимлыгы кимактар батшаhы Кобэк (Кыпсак) хан хакимлыгы менэн алмашына. Тмутараканда табылган моhерзэр hэм аксалар фэлсэфэуи тэглимэттэрзенг эллэ ни узгэрмэузэрен курhэтэлэр.

15-6. Тмутараканда табылган моhер.

Язмалар ерле кыпсак алфавиты (юнан алфавиты) менэн башкарылгандар, hулдан унга укылаларзыр. Язманынг янгырашы – «Кэбh исг+сд Мтраh(а)». Хэзерге эзэби башкорт телендэ – «Кубэк (Кыбсак) Гайса саиде (батшаhы) Матарханынг». Тимэк, кыпсактарзынг фэлсэфэhе Башкорт хан фэлсэфэhе кеуек ук тэрсэни мэзhэбтэрзенг береhенэ карайзыр. Тарихсылар, ни эшлэптер кыпсактарзынг да бэжэнэктэрзенг дэ язмалары булмаган икэн тип баралар. Бындай караштарзынг хата икэнен курhэиеп утеу зарурзыр. Кыпсактар юнан язмаhына нигезлэнгэн уз алфавиттарын гына тугел э бэлки эрмэн-кыпсак, грузин кыпсак язмаларын да кулланыр булгандар. Бындай язмалы фэлсэфэуи комарткылар за hакланып калгандарзыр. Булмаhа уларзы ла бер юлы карап утэйек. Юнан язмалы кыпсак алфавиты ошолайзыр

Эйткэндэй «Кодекс куманикус» тип аталыусы комарткы ла ошо ук язманы кулланып башкарылгандыр!

Искэртмэ: Бында Кобэктенг (Кыпсактынг) ванн (батша) hэм каган (император) титулдапрын йоретеуен курэбез.

15-7. Башкортостандынг Ишембай районында табылган Кобяк хан аксаhы.

Язманынг янгырашы – «Акси+пк: Гhбик: Ван+ккн: скhин».
Хэзерге эзэби башкорт телендэ – «Пак акса: Кубэк: Ван каган hукты».

15-8. «Атабыз куктэ hин (Отче наш)» тигэн исемле кыпсак догаhы. Комарткынынг тексты эрмэн-кыпсак язмаhын кулланып башкарылгандыр.

Язманынг янгырашы:
«Адмз бйзн
Кй кктhсн арй блсунатн
hн клсун
г(анл)ог hйннh кйлсн пhол
аркн hнйин нчк ккта кйлкйк кктаhн
алн бйлснбзин hйэйну евhрнhнв
позатн бзимhнок аланйhнок
нйэчйк кй лбйзтн еэам бэр
айэм Одйаимэйхкмгпh
йхhтр зуноунйаэихм пэр пhнк
ка Пткйгнй Пошагжн
Пhвкт птрчумугнйу».
Хэзерге эзэби башкорт телендэ:
«Атабыз беззенг
Ки куктэhенг арай(ыш) булhын атынг
hин килhен
Ханлык hойонhон килсен бул
Иркен hыйhын. Нисек куктэ калкайык куктэ hин
Алынг бэйел(ебеззе) hин беззенг hойоноу ебэрhэнгсе
Бушатын без имhэнек алан йоhандынг
Нишлэйек ки илебез тын йэм ебэр
Эйем Ут йэймэй хокомонг пэh
Юктыр зина у нэухэуем пэри пэнэhенг
Ки бетегенгде Бушанынг
Паh вакыт ботор чум у ганайэне».

Йосыф каган фэлсэфэhе.

Элбиттэ, был каганыбыззынг фекерзэрен ойрэнгэндэ без бер нисек тэ донъяга билдэле булган топ сыганактарзан, атап эйткэндэ Шехтер тарафынан тэулэп фэнни эйлэнешкэ hэм матбугатка сыгарылган Кембридж документтарын урап утэ алмайбыз. Топ нохсэлэрзе бастыртыу hэр гилми хезмэттэ кэрэк эштер, бигерэк тэ мына ошондайын, тэулэп ойрэнелеусе фэнни олкэлэрзэ!

Тап шунынг осен дэ инде Шехтырзынг китабынынг тышлыгын ул бастырткан топ нохсэненг hурэттэрен, язманын кусерелешен hэм янгырашын hэм хэзерге эзэби башкорт теленэ тэржемэhен биреп утеу зарур тип hанайым мин.

Язмаларзынг янгыраштары:

 

«1. Армниа уигhу мпнигс акухи(й…)п ла и(к)лу

2. Лшат йул шгри алилим уикглум (анши кури)а ги а(нш)и

3. Кзриа hиу hтилh гла хурh уишар(у шгниhм арминиа) гла

4. хурh умгхг уихhгу лиушгиhарц уих(шргу ггу)иим

5. Уилтру мйшиhм уицау цмс hмир гмл(хмh)

6. (У)hиу лйм ахр (ахр к…) ркггрих милh нммгу умк(цхм hиу)

7. Шумрим ах hшгх ула hиh млу гарц кзриа ги а(х)

8. Ашр hиh йушh гмлхмh нйхнух шмуhу йлиhм лшр

9. Цга йр пйм шицау ймм hиhурим гмлхмh гпйм

10. Гпйм уауху hиум ггр иhури ахргхргу уhгрих ах

11. hцрим hгаим йл кзр ушмуhу йлиhм анши кзр лшр

12. Цга гмшпт (гмшпт к…) hрашуз уhиhу гргрим hалh имим ргим

13. Йр ашр хнз ййй уийурр ах лг hшр лшуг гхшугh

14. Ги hтху ашху мрх шмh ухлмрhу лhуйил угм hуа

15. Ниаh ги мhул hиh угм аги hнйрh аиш црик грур

16. hhуа hурhу ррк hхиим уиhи гшмуй млги мкрук

17. Умаги йрг ах hргрим hалh хрх лhм мар уишлху

18. Млгим ал шри куриа ргри (гргрик) групим йл ишрал ламр

19. Мh лгм лшуг гамунх hиhурим шhм мшуйгрим хгх

20. Ири кл аумух уиргру ргрим шаиу лгу лмпр уиту ах

21. Лг hшрим лрй уиамр hшр hгрул hиhури мh лну

22. Лhрух ргрим игуау мхгми ишрал умхгми иук

23. Умхгхи йрг уигиру лпнину улпнигм гл ахр мhм

Лист 1, обратная сторона.

1. Мй шh алуh(иу мрашихул) ахриху уийшу гк уишлх

2. «М)к(р)ум м(хггиу угм) млп йрг уhхнрх ишрал

3. Лгуа (ггкш) шри кзриа уипхhу hиууним уhйргим лhйир

4. Х(hлh у)hхhилу hиhурим уhйргим лhкзим уахр

5. (Пхhу hйр)гим уhккзигум hиhуним уhиууним уахр пхhу

6. Мшшх ими граших йр иум йлух ишрал

7. (М)мцрим уйр гуам ал арц нушгх hйиру hиууним

8. Уhйргим амх уhцрикум угм нплh гиниhм мхлукх

9. Уамру шри кзриа hнh мйрh гккйх хизул hуциау лну

10. Ах hмприм ашр шм упршум лпнину уийшу кк уигау

11. Гхур hмйрh уhнh шм мприм мхурх мшh уипршум

12. Хкми ишрал кргрим hрашуним ашр ргру уишум

13. Ишрал йм анши кзриа кхшугh шлимh уихлу hиhурим

14. Лма мк ггрр умк курмк умарц иук уhхзику (и) ри анши

15. hарк уихhзку гкрих аг hмук уишиму йлихм анши

16. hарк ахр мз hхкмим лшупт укураик шму глшук

17. Кзр кгк йл кк нкрау шмух hшуптим шкму ахриу

18. Хнк йр hиум уhшр hгрул шлкзриа hмигу ш(му)

19. Мгриал умликуhу йлиhм лмлк уаумрим гарцину

20. Ки агухину мшгт шмйук hиу агл аининну йумрим

21. Йл амхх hргр уhшлим hмлк йм млк алк шхнину

Лист 2, лицевая сторона.

1. Унумп гм hа йл шнацу йл хк hй(…)

2. Аиш ах ахиу гцрhуиhи хкх ш(ри кзриа йл hймим)

3. Мгигухину ула гау йл млкух кзр (лм)лхм(h угими гнимик)

4. hмлк нхйурру кл hаумух кл (кзр) уицику л(hм гйзрх)

5. Млр мкрук уи гау лмлхмh млк амиа утурк(иа…)

6. (У)йкм упиинил умкрук рк млк алк hиh гйзрх (анши кзрки)

7. Мкцхм hиу шумрим хурх hиhурим алу hмлким (ашр)

8. Нлхму йл кзр(иа) умлк алк hлк йл арцм уи(шмр)h йр

9. Аик мрпа уигпм иии лпни гнимик hмлк угм гими аhрк

10. hмлк улхм млк алк йл кзр ки hмиху млк иук уишкур

11. Йлиу аhрк ах млк турки аки hиh (hуа хзк у) ипул млк

12. Алк лпни аhрк уилкрhу хи уиккрh(у hмлк м)ар уикх

13. Ах гху лгну лиумп лашh аз (нш)гй лу млк алк амунh

14. Уишлхhу аhрк hмлк л(ар)цу мhиум hhуа нплh аимх

15. Кзр йл hаумух ашр мгигухм уйур гими иумп hмлк

16. Аруни (ррш) гйзру гhиух hшмрh гими румнум hршй

17. Уки (нур)й hргр ларуни милh ргим йрлим угм румнум

18. (hрш)й шлх мхнух грулух лhлгу мл(к) румиа уимиху

19. Лрйху уигуа йл маринх ммкрии лилh уилкрh ггнигh

20. Ки ла (hи)h шм hпкир рг хшмунии уиурй hргр лгулшци

21. hуа пмх hмкр уига йл йиири румн(у)м гхрук ап уик

22. М(аи)ш уйр ашh уилкр шлуш йиирух лгр hпруурим

23. hрг(h) мар амшм га йл шуршун(.) уилхм йлиh

Лист 2, обратная сторона.

1. (…)уицау мк hарк кхулйим

2. (…)шрал уимуху мhм хшйим аиш

3. (Ула hшмирм гмлхм)h агл шмм лмм йугр уицл

4. (Пмх ах кзр м)ир руму уик ах кл hнмцаим мhм

5. (…лпи х)рг умшм hлк йл hлгу лмлхмh уилхм

6. (Аркйh) хршим уикнийhу алhим лпни пмх уиц(а)

7. (Уи)га й(л h)шлл ашр лкх мммкриу уаумр ки румнум

8. hшиани йл зах уиамр лу пм хам ку лк йл румнум

9. Уhлхм гу гашр нлхмхh ги уалк мйлик уам ла пh

10. Амух ау ахиh йр анкум нкмхи уилк гйл курху

11. Уилхм йл кумтнтина аргйх хршим гим уиплу шм

12. Гкуриу ки гкру мкруним гаш уинм уиклм лшуг ал

13. Арцу уилк ал прм гим уипл шм hуа укл мхнhу

14. Аз hиу румиим кнцим хhх ири кзр hнни

15. Мурий ларуни шм арцну кашр мцану гмприм

16. Аркнум ушм йир hммлкh кзр ушм hнhр hйугр

17. Гхукh атил нhр мимик лим hга марцк(м) ашр

18. Йгру гу шлухик лкумтнтина укмрумh мк hим hhуа

19. hим hгрул мушк умринхну рхукh мк hим hhуа

20. Алпим умаh ашшим рим угик арцну лкумтнтина

21. Гим хшйh имим угигшh шмнh уйшрим иум

22. Уарц ммшлх аруни хмшим иум hнh hнлхмим ймну

23. Амим угаг алагуаг узигум утурку улузниу».

 

Хэзерге эзэби башкорт теленэ тэржемэлэре:

Беренсе битенг алгы ягы:

1. Эрмэнстан hэм (беззенг аталар уларзан кастылар…сонки улар эзер тугел инелэр

2Ботка табыныусыларга буйhоноп йэшэргэ, hэм …уларзы кабул иттелэр, сонки…

3. Хазарзар тэузэ турэhез инелэр, ул сакта….ла юк ине

4. Турэ hэм язма. Улар был илденг кешелэре менэн бер-беренэ кыз бирешеп

5. туганлаштылар…улар менэн

6. Уларса йэшэргэ ойрэнделэр hэм улар менэн бергэ…сыга инелэр

7. Улар бер халыкка эйлэнделэр. Тик уларзынг бер олеше генэ соннэтлекте генэ утэп килделэр

8. Шэмбене ихтирам иттелэр. Был Хазарзар илендэ тэузэ батшалар булманылар, эммэ

9. Кем hугышта кыйыулык курhэтэ шуны уззэренэ етэксе итеп куйзылар

10. Гэскэргэ…Йэhудтэр бер сак улар менэн куша яуга барзылар hэр

11. Сактагыса. hэм бер йэhуд батырлык курhэтте, дошмандарзы енгде

12. Хазарзарга hожум иткэн. Хазар халкы уны узенэ гэскэр башлыгы итте,

13. уззэрененг борондан килгэн йолаларына ярашлы. Ошо хэлдэ озак вакыт булдылар.

14. Аллаh тэгэллэ рэхимлэнеп теге йэhудтенг кунгеленэ Тора тэглимэттэре килгэнсе

15. Сонки унынг Сара исемле катыны был юсыкта зур тырышлык hалды; ул шулай ук

16. Соннэтле булыуга ла ризалашты. Бынан тыш катындынг атаhы ла уз дине кешеhе

17. Уга шэригэтте ойрэтте. Шунан hунг Македон батшаhы

18. hэм гэрэптэр батшалары был турала ишетеп уззэрененг

19. Илселэрен ебэрзелэр Хазар батшаhына, Израиль динен hэр яклап насарлап

20. Ни эшлэп hез кол булган йэhудтэрзенг динен алаhыгыз

21. Донъянынг бутэн халыктарына буйhонган – тип. Улар шундай беззенг кунгелдэргэ ятмаслык hуззэр hойлэнелэр hэм

22. Хазар етэксеhе кунгеленэ насар тэсъир иттелэр. Ул сакта батша эйтте – «Ни эшлэп

23. hуз сэсергэ эле? Эйзэ мында бер нисэ йэhуд, бер нисэ юнан

24. hэм бер нисэ гэрэп улугтары килhендэр, эйзэ улар бер-береhенэ hэм безгэ исбатлаhындар

Беренсе биттенг арткы ягы:

1. Аллаh Тэгаллаh тураhында. Улар шулай эшлэнелэр зэ. Македон уззэренэн

2. Гэрэптэр уззэренэн hэм Израиль улугтары

3. Килделэр Хазар батшаhынынг тэкдименэ ярашлы. hэм юнандар англата башланылар

4. Унынг тураhында, э йэhудтэр менэн гэрэптэр уларга каршы hойлэнелэр

5. Гэрэптэрзе йэhудтэр менэн юнандар тэнкитлэнелэр. Шунан hунг башланылар

6. Йэhудтэр донъя яратылыуынан алып коллоктан касыузары заманына тиклем

7. Нисек Мысырзан Уатандарына кайтыузары тураhында. Юнандар

8. Гэрэптэр быларзы инкар итмэнелэр, hойлэгэнденг дореслеген танынылар. Эммэ улар араhында бэхэс купты.

9. Хазар батшаhына эйттелэр – «Тизуул узэнедэ бер мэмерйэ бар; безгэ алып килегез эле

10. Шунда hакланыусы китаптарзы, hэм уларзынг эстэлеген безгэ англатып бирегез?». Улар былай иттелэр, инделэр

11. Мэмерйэгэ. Унда Мусанынг «Тэурат» китабы hэм йэhуд улугтары

12. Унынг эстэлеген уззэре hойлэгэн тарихка таянып англаттылар. hэм Израиль янгынан тыузы

13. Хазарзар йэhуд динен кабул иттелэр. Йэhудтэр

14. Йыйылыша башланылар Багдадтан, Хорасэндэн, Юнандан. Улар халыктынг рухын ныгыттылар

15. Был ерзэ hэм улар нык торзылар уз диндэрендэ hэм кешелэр

16. Уззэренэ был олугтарзынг берэуhен казый иттелэр. Уны хазарзар телендэ

17. «Каган». Тап шул айканлы унан hунг булган казыйзарзынг барыhы ла

18. «Каган» тип аталалар ошо конгэсэ. Ул сакта хазар батшаhынын исемен (миненг уйлауымса «Булан кагандынг исемен») узгэрттелэр.

19. Савриил тип hэм уны уззэрененг батшаhы иттелэр. Хэзер улар беззенг илдэ тубэндэгелэрзе hойлэйзэр,

20. Уларзынг ата-бабалары Симеон быуындарынан сыккан тип. Тик без был фекерзе бер







Живите по правилу: МАЛО ЛИ ЧТО НА СВЕТЕ СУЩЕСТВУЕТ? Я неслучайно подчеркиваю, что место в голове ограничено, а информации вокруг много, и что ваше право...

Что вызывает тренды на фондовых и товарных рынках Объяснение теории грузового поезда Первые 17 лет моих рыночных исследований сводились к попыткам вычис­лить, когда этот...

Система охраняемых территорий в США Изучение особо охраняемых природных территорий(ООПТ) США представляет особый интерес по многим причинам...

Что будет с Землей, если ось ее сместится на 6666 км? Что будет с Землей? - задался я вопросом...





Не нашли то, что искали? Воспользуйтесь поиском гугл на сайте:


©2015- 2024 zdamsam.ru Размещенные материалы защищены законодательством РФ.