Чуртталгага белеткелди, ам бо дораан эгелээр ужурлуг-дур мен.

3) Өлүм үезинде, сарыг шажын өөредиинден аңгы чүү-даа дузалап

шыдавас болганда, моон соңгаар, чүгле Өңнүк Башкымның Тыва-Судурларын (билиглерин) өөренип ап чорууйн!» -

деп шиитпирден үндүрүп алыр ужурлуг бис.

Дөрткү кичээл: «Өңнүк Башкызының чаглаанче кирери»

I. Чаглакты хүлээп алырының чылдагааннары:

1. Уткалыг коргуушкунну тургузары: Кудуку ораннарга төрүттүне

бээринден коргары болгаш угаан хирлеринден (чүвени билбезинден,

хандыкшылдан, кылыктаныышкындан) коргары.

2. Бүзүрелди оттурары: Өңнүк Башкынызынга даянып алгаш, шак ол

ышкаш бодунуң чырык угаанынга (эки талаларынга) бүзүрээрге эки.

II. Эртинелиг үш камгалакчыларывыс:

1. Будда – Чырыткылыг угаанга чедип алган бадыткалдыг амылыг-дыр.

2. Дхарма – Сарыг шажынның өөредии, чырык угаан билиглери-дир.

3. Санха – Сарыг шажынчы бөлүк, Башкыныӊ салгакчылары-дыр.

III. Буддадан камгалалды чүге дилээр ужурлуг бис? Чылдагааннары:

1. Будда, дхарманы (үүле хоойлузун) таныпкаш, очалаңдан бодун хостап

ап шыдапкан болганда, онуун камгалалды дилээр ужурлуг бис.

2. Кымны-даа хостап алыр күжү бар болганда, аңаа даяныр ужурлуг бис.

3. Кымга-даа хамаарылгазы дең болганда, онуун камгаланыр ужурлуг бис.

IV. Будда-Дхарма-Санханың онзагай талалары:

1. Будданың мага-боду, сөзү, угааны бедик шынарларлыг болур.

2. Дхарма – өөредиг, ажык-дуза бээр болгаш хора чок шынарлыг болур.

3. Санха – Чүдүкчүлериниң бөлүү, билигни чедип алырынга деткиир болгаш арыг угаан-биле ак сеткилди эдилеп чоруурунга дузалаар.

V. Будда-Дхарма-Санханың тускай талалары:

1. Будда – улуг Эмчи ышкаш, угаан-сарыылдың четпес талазын,

сагышсырал аарыгларын тодарадып бээр Буянныг Өңнүүвүс-түр.

2. Дхарма – угаан-сарыылга ажыктыг болгаш дузалыг эм-таң ышкаш,

өй-тап эмнээшкинни чогудуп бээр Сарыг-Шажын өөредии-дир.

3. Санха –угаан кадыкшылының сегилдезин хайгаарап, дузалалажып

чоруур салгакчылар ышкаш, улуг Эмчиниң дузалакчы бөлүү-дүр.

VI. Будда-Дхарма-Санханың чаглаан хүлээп алыры:

1. Буянныг Өңнүүн Будда Башкы кылдыр хүлээп алган соонда,

өске Башкылар-биле бодувустуң Башкывысты солувас ужурлуг бис.

(аргалыг-ла болза, Үндезин Башкылары, хөй эвес, эвээш болурга эки).

2. Өңнүк Башкывыстың Хүн-Судурундан чаглак хүлээп алган соонда,

өске өөредиглер-биле холбаштырбас ужурлуг бис.

3. Башкының салгакчыларындан чаглак хүлээп алган соонда,

өске бөлүктер-биле чоок каттышпас ужурлуг бис (анаа эдержип болур.

VII. Башкының чаглаан (камгалалын) хүлээп алгаш,

өске улустарга, чажыттарын ажыдып болбас:

1. Өңнүк Башкызын чүрээнге бодап алгаш, чажыт эдилээрге эки.

2. Сарыг шажын билиин, сеткилинден ыыт чок боттандырарга эки.

3. Чүдүкчү өөрүнден дыка ырап, аңгыланып, тускайланып болбас.

VIII. Чаглак камгалының чедиишкинниг талалары:

1. Ёзулуг сарыг шажынчы (буддист) кижи болу бээр.

2. Кым-даа хора чедирип шыдавастай бээр.

3. Будда(Башкы), Дхарма(билиг), Санха(бөлүк) - деп үш эртинелерниң

чаглааның (камгалалының) адаанга чурттаар аас-кежиктиг болур.

4. Кудуку ораннарга ала-чайгаар төрүттүнместей бээр.

5. Кижиниң буяны, чедиишкиннери улгадып чоруп бээр.

IX. Үш-Эртине сагылдары:

1. Чырык угаандан (Буддадан) камгалал дилеп чоруур кижи, очалаң бурганнарындан (оран-таңды ээлеринден, хамнардан, ээремчик дузаа «Сетевиктерден») камгалал дилеп болбас. Олар-биле чүгле өңнүктежип, найыралдыг чурттап, чөптүг эдержип болур.

2. Сарыг шажындан (Дхармадан) камгалал дилеп чоруур кижи,

өскелерге хора чедирбес, кымга-даа ажыктыг болур.

3. Сарыг шажынчы бөлүктен (Санхадан) камгалал дилеп чоруур кижи, багай салдарлыг улус-биле эдержип болбас. Оларның аайынче кирип, долузу-биле каттыжып болбас (арагалаар,таакпылаар,яңганнаар болгаш хоозун хөглээшкиннер кылыр чоруктарга каттышпайн, харын-даа кээргенчиг мугулай улусту ак орукче угландырып, бодундан эки салдарны чонунга дамчыдып берип чоруур ужурлуг бис).

Түңнелинде: «Шак мындыг сагындырыглар соонда, чаглакты (Будда-Башкымны, Сарыг-Шажынны, Бөлүк-Чүдүкчүлерни) чүрээм ханызындан хүлээп ап тур мен. Кудуку ораннарга төрүттүнеринден коргуп, шак ол ышкаш угаанның мугулайындан сестип, чүгле Үш-Эртинелерге (Буддага, Билигге, Бөлүкке) долузу-биле бүзүреп чорууйн» -деп боданыр.

Бешки кичээл: «Үүле хоойлузу»

I. Үүле тодаргайы-биле «бар» болур. «Үүле» дээрге, угаан бодалдан тыптыр кылдыныышкын-дыр (угланыышкын-дыр).

II. «Тургуспааны үүле дүжүдүнге кажанда-даа таварышпас» болур.

III. «Бир катап кылдынган үүле кажанда-даа читпес» болур.

IV. «Тарыттынган үүле, улгадып-өзүп чоруур» болур.

V. Үүлениң «тургузуу» (тургустунары):

1. Бир-ле чылдагаанныг «Чүүл (чүве)» турар.

2. Аңаа хамаарыштыр «Үзел-бодал» тургустунуп кээр.

3. Үзел-бодалдан «Кылдыныг-шимчээшкин» тыптыр.

4. Кылдыныг бүрүзү «Үре-түңнел» бээр төнчүлүг болур.

VI. Он кара, багай үүлениң үүлгедиглери.

Кижиниң мага-боду-биле кылдынып чоруур үш багай үүле:

1. Өлүрүүшкүн - Амылыгның тынын үзери.

2. Оорланыышкын – Өске кижиниң өнчүзүн бүдүү алыры.

3. Самыын сандарадыры - Өг-бүлежи эжинге өскерлири.

Кижиниң сөс-домаа-биле кылдынып чоруур дөрт багай үүле:

4. Меге сөс - Болбаан чүвени болган кылдыр таарыштырары.

5. Кыржы сөс – Дошкун сөстер-биле кижини хомудадыры.

6. Хоп дажыыры – Өскелерниӊ хууда чажыттарын ажыдары.

7. Хоозун чугаа – Боттанмас чугаа нептередири.

Кижиниң угааны-биле кылдынып чоруур үш багай үүле:

8. Адааргал – Өскелерге ишти ирип харамдыгары.

9. Бакты күзээри – Өскелерге хора чеде бээрин бодаары.

10. Мегеленири – Үүле хоойлузун шын хүлээп албазы.

VII. Он ак, эки үүлениң кылдыныглары.

Кижиниң мага-боду-биле кылдынар ужурлуг үш эки үүле:

1. Өлүрбези - Амылыгның тынын камгалаары.

2. Оорлавазы – Өске кижиниң өнчүзүнге дегбези.

3. Сандаравазы - Өг-бүлежи эжинге өскерилбези.

Кижиниң сөс-домаа-биле кылдынар ужурлуг дөрт багай үүле:

4. Шынчы сөс – Болган байдалды шын дамчыдары.

5. Чымчак сөс – Чымчак сөстер-биле кижини өөртүрү.

6. Чөптээри – Чүүлдүг сөстер-биле хопту соскадыры.

7. Ажыктыг чугаа – Ботаны бээр хире чугаа нептередири.

Кижиниң угааны-биле кылдынар ужурлуг үш эки үүле:

8. Өөрүүрү – Өскелерниң чедиишкининге таарзынары.

9. Экини күзээри – Өскелерге дуза чеде бээрин бодаары.

10. Боданып билири – Үүле хоойлузун хүлээп ап билири.

VIII. Кижи бодунуң угаанын, үүле хоойлузунче, канчалдыр шын угландырып ап болурул?

1. Багай үүлениң үүлгедиглерин хүнүң-не эвээжедир.

2. Эки үүлениң кылдыныгларын хүнүң-не көвүдедир.

3. Багай үүлени болдурбайн, өскелерге ону үүлгедирин сүмелевес болза, шын болур.

4. Эки үүлени болбаазырадып, өскелерге ону боттандырарын сүмелеп чоруур болза, чүүлдүг болур.

IX. Багай үүлениң түңнелдери каяа чедире берип болурул?

Мага-бот-биле кылдынар үш багай үүле:

1. Өлүрүүшкүн түңнели, изиг-соок тамы ораннарынга чедирер.

2. Оорланыышкын түңнели, аш-мирит оранынга чедирер.

3. Самыын сандарадырга, адыгуузун оранынга чедирер.

Сөс-домак-биле кылдынар дөрт багай үүле:

4. Мегечи чоруктан, мегечи амытаннар аразынга баар.

5. Сөгленир чоруктан, сөгленир амытаннар аразынга баар.

6. Хоп дажыыр чоруктан, хоп дажыыр амытаннар аразынга баар.

7. Хоозун чугаадан, хоозун чугаалыг амытаннар аразынга баар.

Угааны-биле кылдынар үш багай үүле:

8. Адааргалдан, адааргак амытаннар аразынга баар.

9. Бакты күзээнинден, бакты күзээр амытаннар аразынга баар.

10. Мегелениринден, мегеленир амытаннар аразынга баар.

X. Эки кылдыныгларның дөмейлешкек түңнели.

Мага-боду-биле кылдынар үш эки үүледен:

1. Амылыгның тынын камгалаарга, назыны узаар.

2. Оорланмайн, өнчүзүн шын берип чоруурга, байыыр.

3. Өг-бүледе эжинге өскерилбеске, келир өйде эштери шынчы болур.

Сөс-домаа-биле кылдынар дөрт эки үүледен:

4. Шынчы болурга, улустуң хамаарылгазы база шынчы болур.

5. Кижини сөзү-биле өөртүрге, улус база өөртүп чоруур болур.

6. Өске кижилерни үнелээрге, улуска үнеледип чоруур болур.

7. Ажыктыг чугаа нептередирге, улус бүзүрээр болур.

Угаан-биле кылдынар үш эки үүледен:

8. Өскелерниң чедиишкининге өөрүүрге, адааргактар турбас.

9. Өскелерге дуза чедирерин бодаарга, бодунга хора келбес.

10. Үүлезин хүлээп алырга, меге көрүштүг улус таварышпас.

XI. Дөмейлешкек ораннарның човулаңныг түңнелдери.

Мага-бот үүлгедиглери:

1. Өлүрүүшкүнден, боду база бир шагда өлүртүр апаар.

2. Оорланыышкындан, боду база бир шагда оорладыр апаар.

3. Самыын сандаргай чоруктан, эжи база өскерлир апаар.

Сөс-домак үүлгедиглери:

4. Мегечи болганындан, боду база мегеледир апаар.

5. Кыжаныр болганындан, боду база сөгледир апаар.

6. Хопчу болганындан, боду база хоптадыр апаар.

7. Хоозун болганындан, боду база хоозураттырар апаар.

Угаан-сарыыл үүлгедиглери:

8. Адааргаачал болганындан, адааргаа улузу хөй болур.

9. Бакты күзээр болганындан, багагай сагыштыг улузу хөй болур.

10. Меге көрүштүг болганындан, меге көрүштүг улузу хөй болур.

XII. Он кара үүлениң бачыттарын төндүр арыглаары,

човулаңнарның чылдагаанын бүрүнү-биле чок кылыры:

«Шуут арыглаттынмас» -деп, кара үүле чок, кандыг-даа үүлгедигниң човулаңныг чылдаанын чок кылып ап болур бис.

Кара үүлени долузу-биле арыглаар дөрт шынарлыг аргалар бар:

1. Башкызының Үш-Эртинезинге долузу-биле даянып, чаглаанче кирип алырга, улуг азыышкыннар хирлери аыгланып эгелээр.

2. Кара үүлгедиглеринге хамаарыштыр, хараадал сеткилин оттуруп алгаш, миннип оргаш частырыын сактып кээрге, багай аажы-чаңның хири арыгланып эгелээр.

3. Частырыглыг чуртталгазынга хамаарыштыр удур арга ажыглаарга, угааны шын угланып, иштики делегейи чаартынып, эки талазынче өскерлип эгелээр. (Хүн-Судурун чонунга бараалгадып, Сарыг-Шажын өөредиин тайылбырлап бээрге эки).

4. Частырыгларын катаптавас шиитпирни тургузуп алгаш, тодаргай болгаш шын шиитпирни үндүрүп алырга, долузу-биле хилинчек

човулаңның чылдагааннарындан адырлы берген болур.

Түңнелинде: «Он кара, багай үүле – Хоран болгаш човулаңнар чылдагааны-дыр. Моон соңгаар бо хоран-биле бодумну черле хораннавас мен. Келир үеде, багай кара үүле үүлгедиринден туттунуп, чүгле эки үүлени боттандырар дээш, бүгү-ле аргаларны ажыглаар мен. Он ак, эки үүле дээрге-ле – Сагышсыралдың ёзулуг эми-дир. Эки үүлени боттандырарынга бүгү-ле күжүмнү салыр мен. Ам, Өңнүк Башкымның буяны-биле; сарыг шажын өөредииниң ёзулуг боттандырыы чүл? – деп чүвени биле бердим. Ол дээрге-ле, кара үүлени чыырын соскаткаш, ак үүлени тарып көвүдедири-дир. Сарыг шажын өөредииниң боттандырыы дээрге-ле, човулаң чылдагаанын тургузарындан ойталааш, аас-кежик чылдагаанын тургузары-дыр» - деп бодалдың утка-шынарынга чедир эки боданып алыр.

Алдыгы кичээл: «Ойталаашкын деңнели»

I. Бир дугаар алыс шын - «Човулаң бойдузу»

(Очалаңның чидириглиг талалары:

1- Өcкерилге, 2- Хилинчек, 3- Хосталыышкын, 4- Түл):

1) Човулаңнарның үш кол хевирлери;

1. Хилинчектен човаары (аарыг барындан, акша чогундан).

2. Өскерлиишкинден човаары (аас-кежикти соора билгенинден).

3. Канчап-даа чорааш човаары (өттүр кирип турар човулаңдан).

2) Човулаңнарның сес хевирлери;

1. Төрүттүнеринден човаары.

2. Кырыышкындан човаары.

3. Аарыгдан човаары.

г

4. Өлүмден човаары.

5. Күзээн чүвезин чедип албаанындан човаары.

6. Күзээн чүвезин чилирип алганындан човаары.

7. Күзевээни чүүлге таваржы бергенинден човаары.

8. Хирлиг чыындыларны эдилээнинден човаары.

3) Алды хевирниң човулаңнары;

1. Бодунга бүзүрел чок (чигзиниглиг) болганындан оваары.

2. Сагыш-сеткили ханмайн чоруурундан човаары.

3. Катап-катап албан төрүттүнер болганындан човаары.

4. Катап-катап албан өлүр болганындан човаары.

5. Каяа төрүттүнери билдинмес болганындан човаары.

6. Чааскаансыралдан човаары.

4) Алды ораннар човулаңнары:

1. Эрлик (сес изиг, сес соок тамы) оранынга човаары.

2. Мирит (аш-чут) оранынга човаары.

3. Амытан (чер кырында адыгуузуннар) оранынга човаары.

4. Кижи (чер делегей кырынга) оранынга човаары.

5. Азарлар (чартык бурганнар) оранынга човаары.

6. Деңгерлер (очалаң бурганнарының) оранынга човаары.

II. Ийи дугаар алыс шын - «Чылдагааннар» (Очалаңның өөcкүдүкчүзү:

Что будет с Землей, если ось ее сместится на 6666 км? Что будет с Землей? - задался я вопросом...

Живите по правилу: МАЛО ЛИ ЧТО НА СВЕТЕ СУЩЕСТВУЕТ? Я неслучайно подчеркиваю, что место в голове ограничено, а информации вокруг много, и что ваше право...

Что делает отдел по эксплуатации и сопровождению ИС? Отвечает за сохранность данных (расписания копирования, копирование и пр.)...

ЧТО ПРОИСХОДИТ, КОГДА МЫ ССОРИМСЯ Не понимая различий, существующих между мужчинами и женщинами, очень легко довести дело до ссоры...

Не нашли то, что искали? Воспользуйтесь поиском гугл на сайте: