|
НА якія пытанні адказваюць члены сказа
            
УЗОР РАЗБОРУ ПА ЧЛЕНАХ СКАЗА
Пагасла апошняя зорка. (М. Маляўка)
Што? — зорка (дзейнік). Што зрабіла? — пагасла (выказнік). Зорка якая? — апошняя (азначэнне).
Раніца марозная з дрэў збівае медзь. (А. Пісьмянкоў)
Што? — раніца (дзейнік). Што робіць? — збівае (выказнік). Раніца якая? — марозная (азначэнне). Збівае што? — медзь (дапаўненне). Збівае з чаго? — з дрэў (дапаўненне).
Снег белы. (В. Дэбіш)
Што? — снег (дзейнік). Што гаворыцца пра снег? Які ён? — белы (выказнік).
А кветкі завуцца — званкі. (Ю. Голуб)
Што? — кветкі (дзейнік). Што пра іх гаворыцца? — што яны завуцца (выказнік). Завуцца як? — званкі (акалічнасць).
Я сёння табе не дарадца. (У. Мароз)
Хто? — я (дзейнік). Што гаворыца пра дзейнік? Хто ён? — не дарадца (выказнік). Не дарадца калі? — сёння (акалічнасць). Не дарадца каму? — табе (дапаўненне).
У лесе цёмна, змрочна. (А. Наварыч)
Пра які стан гаворыцца ў сказе? — цёмна, змрочна (выказнік). Цёмна, змрочна дзе? — у лесе (акалічнасць).
Языком малоць—не дровы калоць. (Прыказка)
Пра што гаворыцца ў сказе? — языком малоць (дзейнік). Што гаворыцца прадзейнік? Што такое языком малоць? — не дровы калоць (выказнік).
Табліца 2
ДЗЕЙНІК І СПОСАБЫ ЯГО ВЫРАЖЭННЯ
            
ПРЫКЛАДЫ:
| 1а
1б
1в
1г
1д
| Красуе, кідаецца ў вочы жытнёвае поле здаля. (М. Маляўка)
Самы смелы і малады глядзеў на сонца над вадой. (М. Маляўка)
Да палаткі набліжаліся двое. (А. Вялюгін)
Заснулі ў хаце ўсе даўно. (А. Вялюгін)
Заліўное ўпрыгожвае святочны стол. (З газет)
Дарма хадзіць—ногі адбіць. (Прыказка)
У сасновым ляску чутна смутнае ку-ку. (А. Кобец-Філімонава)
Дзімка з Юркам бочку ўмомант прыкацілі. (С. Новікаў-Пяюн)
Два глухія глухары білі ў бубен да зары. (В. Вітка)
Пад лістамі, ля пянькоў — сотні зыркіх аганькоў. (В.Зуёнак)
Шмат гасцей учора ў доме гасцявала. (В. Іпатава)
Кожны з нас прыпасае Радзімы куток… (П.Панчанка)
“Кожны з нас прыпасае Радзімы куток” — верш П. Панчанкі.
|
ВЫЗНАЧЦЕ, ЧЫМ ВЫРАЖАНЫ ДЗЕЙНІК
| Мы здалёк убачылі свабоду і яшчэ не вырваліся з пут… (Г. Бураўкін)
Вачэй Максімавых святло трывожыць больш яе не будзе. (Г. Бураўкін)
Чаму мы ў большасці сваёй не ведаем імёнаў уласных продкаў? (Л. Дайнека)
Прайшло некалькі тыдняў. (Г. Далідовіч)
Пасля гэтак падклікаць ласяня пачалі і сталыя. (Г. Далідовіч)
Кожны другі на целе меў раны, апёкі ці шрамы. (А. Вярцінскі)
На балоце шмат журавін. (І. Пташнікаў)
Век зжыць—не мех сшыць. (Прыказка)
У парадным пакоі сядзелі містэр Гопкінс з сэрам Блэнсдорфам. (Я. Маўр)
Адзін хоча сёе — другі тое (Я. Маўр)
Жаданае так і не збалося. (Я. Маўр)
Гэтае дзын-дзын-дзын яшчэ доўга гучала ў вушах. (А. Кобец-Філімонава)
Пяць алешын выраслі на тым месцы. (Я. Маўр)
| 1г
1а
1г
1б
1в
1д
|
Табліца 3
ВЫКАЗНІК І ЯГО ТЫПЫ
    
ПРЫКЛАДЫ:
|
| Крыгі рыпелі, станалі, напаўзалі адна на адну і расколваліся з гучным трэскам. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Гэты сутулы чалавек прыехаў на досвітку. (В. Праскураў)
| |
| Лёс увогуле нечаканы і непрадказальны. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Каханне — пачуццё спрадвечнае і святое. (В. Праскураў)
| |
| Бабуля была амаль непісьменная… (Н.Гальпяровіч)
| |
| Андрэйка збіўся з панталыку. (З. Бядуля)
| |
| Будзе край любавацца залатым ураджаем. (К. Кірэенка)
| |
| А яна не давалаяму апамятацца. (У. Дамашэвіч)
| |
| Пра гэты матч я мог расказваць гадзінамі. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Дзень абяцаў быць сонечны. (В. Хомчанка)
| ВЫЗНАЧЦЕ ТЫП ВЫКАЗНІКАЎ:
| Бацька мой быў інвалідам. (Н. Гальпяровіч)
| | | А яшчэ я не ўмеў гуляць у футбол. (Н. Гальпяровіч)
|
| | Палала зарніца над бярэзнікам. (З. Бядуля)
|
| | Зямля наша багатая. (В. Праскураў)
|
| | Хлопцы былі ўсе незнаёмыя. (Н. Гальпяровіч)
|
| | Толік выбраў лепшую лапку асакі і стаў прымервацца касіць (І. Капыловіч)
|
| | Мне доўга-доўга будзе сніцца юнацтва явай даўніх мар .(П. Прыходзька)
|
| | Чалавек спыніўся на пагорку і азірнуўся. (В. Праскураў)
|
| | Бацька зваўся Міхайла. (З. Бядуля)
|
| | Твар у бабулькі—вузялок маршчын. (В. Праскураў)
|
| | Назаўтра я паехаў здаваць экзамен. (Н. Гальпяровіч)
|
| | Людзі гаварылі абурана, спрачаліся, папракалі адзін аднаго ў нядбайнасці. (Я. Кантылёў)
|
| | |
|
Табліца 4
ДАПАЎНЕННЕ: ПРАМОЕ ЦІ ЎСКОСНАЕ
      
 ПРЫКЛАДЫ:
|
| Хмары засланілі ўсё неба. (З. Бядуля)
| |
| Лішняга хлеба тут спрадвеку не вадзілася. (В. Праскураў)
| |
| Аля не любіла непрыемных думак і неяк умела адганяць іх (І. Мележ)
| |
| Насця пазычыла ў суседзяў газы і зварыла на прымусе суп. (К. Чорны)
| |
| І сніцца старому Міхайлу адзін дзіўнюсенькі сон. (З. Бядуля)
| |
| Вера чалавечая вымяраецца ўчынкамі яго. (В. Кукса)
| |
| Снег падаў на непакрытую галаву, сутулую спіну. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Яго паслухаліся. (В. Праскураў)
| ЗНАЙДЗІЦЕ Ў СКАЗАХ ДАПАЎНЕННІ І АХАРАКТАРЫЗУЙЦЕ ІХ:
| Увесь абшар быў пакрыты снегам… (З. Бядуля)
| | | Дзед Мароз і Снягурачка падарункі адвязуць, здароўя пажадаюць. (В. Праскураў)
|
| | Верачцы не спадабаўся сусед. (В. Праскураў)
| 1, 2
| | У кожнага свае клопаты, свае перажыванні. (В. Праскураў)
|
| | На роздум не заставалася часу. (В. Праскураў)
|
| | Казімір папрасіў ключа і стаў корпацца ў шуфлядцы. (Я. Скрыган)
|
| | Расказваў трохі пра сябе, пра бацькоў. (У. Дамашэвіч)
|
| |
|
|
Табліца 5
ВІДЫ АЗНАЧЭННЯЎ
ПРЫКЛАДЫ:
|
| Вось што рабіў усемагутны час. (У. Дамашэвіч)
| |
| Чорныя вольхі драмалі. (З. Бядуля)
| |
| Шмат паноў валодала вёскай Дукорай. (З народнага)
| |
| Вясна ў вёсцы Залужжа штогод пачыналася неяк аднастайна. (В. Праскураў)
| |
| Воз з бярвеннем цяжкі. (З. Бядуля)
| |
| Пачалася сапраўдная бітва за ўраджай. (В. Праскураў)
| |
| Выбух злева напалохаў партызан. (Я. Кантылёў)
| ЗНАЙДЗІЦЕ Ў СКАЗАХ АЗНАЧЭННІ І АХАРАКТАРЫЗУЙЦЕ ІХ:
| А паўсюль травы ў пояс, сакавітыя, у красках. (В. Кукса)
| | | У пана Барадоўскага быў вельмівялікі маёнтак (З народнага)
| 4, 1, 4
| | За адну вярсту ад мястэчка Лыскава, на ўсход, і цяпер ёсць невялікі лясок. (З народнага)
|
| | Цяжкая гарыстая і камяністая дарога не давала шафёру разагнаць машыну. (У. Дамашэвіч)
|
| | У нашай сям’і была звычка даваць жартаўлівыя мянушкі. (З народнага)
|
| | Каманда валейбалістак з вучылішча збіраецца на спаборніцтвы. (В. Кукса)
|
| | На Беларусі цячэ рака Вуша. (З народнага)
| 4, 4
| | |
|
Табліца 6
РАЗВІТАЕ АЗНАЧЭННЕ
Табліца 7
ВІДЫ АКАЛІЧНАСЦЕЙ
       
 ПРЫКЛАДЫ:
|
| Увечары мы ўтраіх каталіся на лодцы. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Недзе палілі вогнішча. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Хмары сплылі з небасхілу. (З. Бядуля)
| |
| Ад песні тужлівая радасць вылушчвае слёзы. (В. Кукса)
| |
| З непрывычкі ў Юркі кружылася галава. (І.Шамякін)
| |
| Хадзем у лазню пахвастацца венікам. (З народнага)
| |
| Гуляючы, розуму не прыдбаеш. (Прык.)
| |
| Вочы дзіка гарэлі. (З. Бядуля)
| |
| Надта цяжка прывыкала цешча да незнаёмых мясцін. (Н. Гальпяровіч)
| ЗНАЙДЗІЦЕ Ў СКАЗАХ АКАЛІЧНАСЦІ І АХАРАКТАРЫЗУЙЦЕ ІХ:
| Мы пачалі збірацца хадзіць на вячоркі. (З народнага)
| | | Снег густа ўкрыў зямлю. (В. Кукса)
| 4, 2
| | Ад грымот дрыжалі аканіцы. (В. Іпатава)
|
| | Дамоў я вяртаўся пад раніцу. (Н. Гальпяровіч)
|
| | Ён быў страшна здзіўлены. (Н. Гальпяровіч)
| 2, 1
| | Не выпростваючы спіны свае па колькі гадзін, яны рыдлёўкамі падкідаюць цяжкое каменне… (З. Бядуля)
|
| | Назаўтра госці ад’язджалі. (Н. Гальпяровіч)
|
| | У Сцяпана ад сораму ўспыхнулі вушы. (І.Шамякін)
|
| | Зажыў Панас у раі як сыр у смятане. (З. Бядуля)
|
| | Над рэчкай месяц бляднее. (З. Бядуля)
| 2, 6
| | |
|
Табліца 8
СЛОВЫ, ЯКІЯ НЕ З’ЯЎЛЯЮЦЦА ЧЛЕНАМІ СКАЗА
ПРЫКЛАДЫ:
|
| Ах, каб мы ўмелі слухаць уласную душу! (В. Кукса)
| |
| Божа, як мне не стае маёй матулі. (Н. Гальпяровіч)
| |
| Генка, як высветлілася, быў ціхі і надзвычай спакойны хлапец. (Н. Гальпяровіч)
| |
| На вуліцы—ні праехаць, ні прайсці (З народнага)
| |
| У лесе было многа грыбоў, прычым трапляліся і баравікі. (З народнага)
| |
| Высока ў блакітна-шэрым небе павольна кружаць над вёскай грыфы (В. Вітка)
| ЗНАЙДЗІЦЕ Ў СКАЗАХ СЛОВЫ, ЯКІЯ НЕ З’ЯЎЛЯЮЦЦА ЧЛЕНАМІ СКАЗА:
| Ванда, відаць, заўважыла мой стан і стала гаварыць сама. (Н. Гальпяровіч)
| 
| | Мякка і нячутна сцелецца белы пух. (К. Крапіва)
|
| | Ой, шчасце не ў золаце, паны! (З. Бядуля)
|
| | Мікола такі наважыўся пайсці на курсы трактарыстаў (З газеты)
|
| | Гуляйце, вейце, снежныя вятры, ад ранняй да вячэрняе пары. (М. Танк)
|
| | Пад канец дня я пайшоў па вузкай сцежцы ў лес. (В. Вітка)
|
| | Ох, мая дачушка! (В. Кукса)
|
| | |
|
Табліца 9
СУВЯЗЬ ПАМІЖ СЛОВАМІ Ў СКАЗЕ:
Не нашли то, что искали? Воспользуйтесь поиском гугл на сайте:
|
